Unieke laat-Romeinse Vogelschaal onthuld

Romeins crematiegraf

De unieke vondst werd in 2016 door archeologisch onderzoeksbureau Archol ontdekt tijdens de opgraving van een ijzertijd-vindplaats in Rijnsburg, in opdracht van de Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM). Geheel onverwachts werd hier een diepere kuil ontdekt met daarin een bijzonder crematiegraf uit de laat-Romeinse tijd. In het graf trof men tientallen fragmenten aan van een fraai versierde en kostbare bronzen vogelschaal, die verbrande menselijke resten en bijgaven bevatte. De schaal dankt zijn benaming aan de aan één zijde van de schaal vormgegeven roofvogelkop. De schaal is in opdracht van de GOM volledig gerestaureerd door restauratieatelier Restaura.

Waarom is de schaal zo belangrijk?

De vondst van de schaal is van nationaal en internationaal belang. Opeens is nu duidelijk dat de kuststrook na het wegtrekken van de Romeinse cohorten rond 300 na Chr. niet onbewoond geraakt is. Er waren daarvoor ook al aanwijzingen bij het archeologisch onderzoek in Valkenburg dat het fort daar opnieuw in gebruik genomen is rond 330 na Chr. De afgelopen jaren zijn ook opvallend veel 4e-eeuwse munten gevonden in Leiden. Met name in en rond het Fort Matilo. Alles bij elkaar wijst dat er op dat de Limes bij de oude Rijnmonding wellicht nooit helemaal "compleet" uit gebruik geraakt is. Integendeel.! De Limes werd langzaam overgenomen door nieuw aangekomen bevolkingsgroepen en hun leiders. Met de schaal van Rijnsburg en zijn inhoud hebben we nu voor het eerst een idee waar die nieuwkomers misschien vandaan gekomen zijn: het spoor leidt naar Noord-Duitsland.

De ontdekking van een crematiegraf uit de Laat-Romeinse tijd is in Zuid-Holland sowieso erg bijzonder. Het aantal begravingen uit deze periode is namelijk op één hand te tellen. Wat deze crematie echt uniek maakte, was dat de verbrande botresten en de bijgaven zijn bijgezet in een fraai versierde bronzen schaal. Niet zoals gewoonlijk in een urn van aardewerk. De wand wordt aan een kant van de schaal tot een hoogte van 17 cm bekroond door de naturalistisch weergegeven kop, nek en schouders van een roofvogel, vermoedelijk een arend. De meest opvallende bijgave in de schaal bestond uit een tweetal kammen van hertengewei.

De provincie Zuid-Holland is een rijk archeologisch gebied. Door de samenstelling van de bodem worden bodemschatten uitstekend bewaard. De provincie hecht grote waarde aan haar archeologische bodemschatten en deelt deze graag met een zo groot mogelijk publiek. Daarom is de schaal door de provincie Zuid-Holland in bruikleen overgedragen aan het RMO in Leiden. De vogelschaal wordt onderdeel van de nieuwe vaste opstelling 'Nederland in de Romeinse tijd'. Deze kan vanaf 4 september 2018 door het publiek bezocht worden.

UNESCO nominatie

De topvondst werd onthuld door provincie gedeputeerde Rik Janssen en directeur Wim Weijland van het RMO bij de start van de bestuurlijke conferentie 'De Limes Dichtbij'. Bij deze door de Nederlandse Limes Samenwerking (NLS) geïnitieerde bijeenkomst waren aanwezig de bij de Limes betrokken Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de provincies Utrecht, Gelderland en Zuid-Holland en alle Limes-gemeenten. De onthulling van de vogelschaal paste op uitstekende wijze in het thema van de bijeenkomst "De opmars van de Romeinse Limes naar de Unesco werelderfgoed nominatie in 2021".

Samenwerking

De ontdekking, restauratie, conservatie en presentatie van deze unieke vogelschaal is te danken aan de navolgende partijen: Gemeente Katwijk (Rijnsburg), Greenport Ontwikkelingsmaatschappij (GOM), Archeologisch onderzoek Leiden (Archol), restaurateur Restaura, provincie Zuid-Holland, de Nederlandse Limes Samenwerking en het Rijksmuseum van Oudheden.