De rijke historie van het gebied Rijnland…
Wie denkt dat het gebied Rijnland, en dan met name de steden Alphen Aan Den Rijn en Leiden, zomaar uit de grond omhooggeschoten zijn, wacht een hele ontdekkingsreis. Deze steden hebben juist een zeer rijke historie, waaraan zeker in Nederland maar weinig gebieden kunnen tippen…
Hieronder een korte samenvatting van de geschiedenis van dit zo interessante gebied:
De huidige stad Leiden is, zoals veel gedacht, geen voortzetting van het Romeinse Lugdunum Batavorum, dat waarschijnlijk veel westelijker in de duinstreek moet worden gezocht, en evenmin van het in de 10de eeuw in een goederenlijst van de Utrechtse Dom vermelde Leithon, waarmee het gebied van het ambacht Leiderdorp wordt bedoeld.
De oudste woonkern is ontstaan langs de zuidelijke Rijndijk (later de Breestraat), waar vermoedelijk in de 11de eeuw een vluchtheuvel werd opgeworpen die in de volgende eeuw werd verhoogd en voorzien van een ringmuur met woontoren (de Burcht). De oudste omwalling van de stad (Rapenburg en Steenschuur) werd in 1204 aangelegd in de strijd om de opvolging tussen gravin Ada van Holland en haar oom, graaf Willem I. Deze en zijn opvolgers verleenden de plaats voorrechten, die in 1266 door graaf Floris V tot volledige stadsrechten werden afgerond. De stad bleef voorspoedig groeien, vooral door de expansie van de wolnijverheid, waardoor aan het eind van de 13de eeuw tot tweemaal toe, aan de noordzijde en de zuidzijde, een stadsuitbreiding plaats vond.
In de onrustige periode van de 15de eeuw kwam aan de hoge vlucht van de economie een eind. In juni 1572 koos Leiden de zijde van de opstand en maakten katholieke bestuurders plaats voor protestantse; eind oktober 1573 werd de stad hierom ingesloten door het Spaanse leger onder commando van Don Fadrique Alvarez de Toledo. De stad bleef echter, ondanks de honger en pest, een jaar standhouden, met name door het optreden van militair bevelhebber Johan van der Does, burgemeester Pieter van der Werff en stadssecretaris Jan van Hout. Pas op 3 oktober 1574 werd de stad door een geuzenvloot ontzet en werden de Spanjaarden verdreven. Dat de Spanjaarden vanwege het snel opkomende water in allerijl waren gevlucht werd duidelijk door de vondst van een ketel vol hutspot in de verlaten Lammenschans.
Doordat de geuzen voor de inwoners van Leiden haring en wittebrood bij zich hadden, luidde dit ontzet een jaarlijkse traditie in: namelijk de uitreiking van haring en wittebrood 's morgens tijdens de viering van het Leids Ontzet op 3 oktober en het eten van hutspot. Nog altijd wordt deze traditie jaarlijks door Leidenaren over de gehele wereld in stand gehouden. Het ontzet van Leiden is inmiddels uitgegroeid tot het grootste volksfeest boven de rivieren.
Een geschilderde impressie van de eerste viering van het Leids ontzet,anno 1575:
Op 8 februari 1575 werd de universiteit gesticht, hetgeen eigenlijk een soort beloning was voor de stad, voor het doorstaan van het Spaanse bezet. De universiteit was destijds de eerste in zijn soort van de Noordelijke Nederlanden.
Daarna begon een eeuw van spectaculaire bloei. De stad werd een toevluchtsoord voor protestanten uit m.n. de Zuidelijke Nederlanden (zowel Vlamingen als Franstaligen), die een grote impuls gaven aan de textielindustrie. Het inwonertal groeide in hoog tempo. Het grondgebied van de stad werd enkele malen uitgebreid (1596, 1611, 1644, 1659). In tegenstelling tot de stenen muren van de middeleeuwse stad bestonden de buitenste, 17de-eeuwse muren nu uit aarden wallen met bolwerken; daarin kwamen acht stadspoorten waarvan thans alleen de Morspoort en de Zijlpoort resteren. In de Gouden Eeuw was de stad een middelpunt van kunst, cultuur en wetenschap, m.n. van schilder-, teken- en graveerkunst. Aan het eind van de 17de eeuw was de groei echter over haar hoogtepunt heen. In de 18de eeuw volgde teruggang; protectionistische maatregelen die door de Franse overheerser werden ingesteld betekenden het einde van de voor de economie belangrijke vrijhandel. Veel huizen werden gesloopt of raakten in verval en in de 19de eeuw werden de aarden stadswallen afgegraven en zes van de acht stadspoorten helaas gesloopt.
